در میزگرد دیشب رادیو آمریکا یکی زنگ زده بود و می‌گفت ما در پرچم بیست و دو الله اکبر داریم و امروزه الله اکبر را با تروریسم می‌شناسند ولی ما این گونه نبودیم نماد تمدن ما همان شیر و خورشید بود و چه و چه. مسعود بهنود نیز که میهمان برنامه بود به شوخی گفت در دنیای پر مهر و رأفت امروزی حتی شاید از بابت شمشیر همان شیر و خورشید گمان تندروی حکومت ببرند.
کنجکاو شدم بدانم ریشه این شیر و خورشید چیست و واقعاً چقدر نماد این تمدن بوده است. از منافع خانه بودن دسترسی داشتن به کتابخانه‌ی عظیم‌الشان جناب ابوی است. بعد از قدری پلکیدن بین کتاب‌ها کتابی از کسروی پیدا کردم به نام «تاریخچه شیر و خورشید» چاپ شده در سال 1323 توسط دفتر پرچم به بهای هشت ریال. خود کتاب عتیقه‌ای است. کسروی در این کتاب ابتدا مشهورترین افسانه در مورد نماد شیر و خورشید را نقل کرده است. می‌گویند شیر نماد ارمنستان است و شاه عباس بعد از تصرف آنجا چنین نمادی را ساخته است که خورشید همان ایران است که بر شیر استیلا یافته است ولی طبق اسناد تاریخی شاه عباس هیچ‌وقت به ارمنستان لشکرکشی نکرده است و فقط در جریان جنگ با عثمانی گروهی از آنان را به مازندران کوچانده است و در ضمن شیر فقط نماد یکی دو از شاهان ارمنستان (به مانند بسیاری از ملل دیگر) بوده است. کسروی در فصل بعد در مورد جایگاه شیر و نیز خورشید بطور منفرد در فرهنگ ایران تحقیقی ارایه کرده است. در فصلی دیگر از جانب مورخی موثق به نام «ابن عبری» داستان اصلی شکل‌گیری این نماد را آورده است:
«غیاث‌الدین کی‌خسرو پسر علاءالدین کی‌قباد که از پادشاهان سلجوقی آسیای کوچک و در سال 634 به جای پدر خود به تخت پادشاهی نشسته بود، دختر پادشاه گرجی را به زنی گرفت و چون گرجیان خوشرویند و آن دختر خوشروتر می‌بوده کی‌خسرو دل به او باخت و از سبک‌سری چنین خواست که پیکر او را بر روی سکه‌های سیمین (درهم‌ها) بنگاراند. ولی این کار مایه‌ی آزردگی سخت مردم توانستی بود. زیرا گذشته از آن‌که پیکرنگاری بر روی سکه‌های سیمین شیوه‌ی شاهان اسلام نبودی و این خود ناپاسداری شمرده شدی، نگاشتن پیکر زن یکباره با آیین اسلام ناسازگار می‌بود و جز دشمنی با آن دین به‌شمار نرفتی.
از این رو پیرامونیان کی‌خسرو به جلوگیری برخاستند. ولی چون کی‌خسرو سبکسرانه پافشاری می‌نمود، برخی از ایشان (گویا از ستاره‌شماران) چنین راه نمودند که پیکر شیری را نگاشته و روی آن رخسار همچون خورشید آن زن را بنگارند که اگر کسانی به جستجو برخاستند و پرسش‌هایی رفت، گفته شود رویه طالع پادشاه است که هنگام زاییده شدن او خورشید در برج اسد (شیر) می‌بوده و همین کار را کردند و این است آن شکل پدید آمد.»
متن بالا به کلام کسروی است و منظور از پیکر همان تصویر است و ستاره‌شماران هم احتمالاً منجمان. به گفته کسروی سند فوق معتبر است و حکایت حقیقی شکل‌گیری این نماد است.
شیر و خورشید پس از این توسط دیگر پادشاهان سلجوقی استفاده شد. مغولان و صفویان نیز بکار بردند تا در زمان قاجاریه که به تقلید از نشان دولتی اوپاییان دو نشان دولتی ساختند یکی شیر و خورشید و دیگری نشان ذوالفقار (اولی را فتحعلی‌شاه و دومی را محمدشاه) در همان زمان محمدشاه ذوالفقار را به دست شیر دادند و تاجی بر سرش نگاشتند و شیر و خورشید امروزی شکل گرفت.
کسروی نکته جالب دیگری نیز نقل کرده است «چیزی که هست گویا برخی دولتیان می‌ترسیده‌اند که از سرپا ایستادن شیر و شمشیر به دست گرفتن آن گمان جنگجویی به دولت ایران رود، و آن را با حال ناتوانی دولت سازگار نمی‌دیده‌اند. از این رو با سیاست راه رفته بر روی نامه‌های وزارت خارجه و همچنان بر روی برخی سکه‌ها شیر را خوابیده و بی‌شمشیر می‌نگاشته‌اند. چنان که همین رفتار در وزارت خارجه تا پیش از زمان رضاشاه پهلوی نگه داشته شده بود و شیرها بر روی نامه‌های آن وزارت خوابیده و بی‌شمشیر نگاشته می‌شد.»
نظرات:
البته جناب بهنود با بيان اين كه در همه ي جوامع تروريست و خشونت طلب وجود دارد يا تروريسم مدت كوتاهي ست طرد مي شود مغلطه مي كرد. او بي هوده مي كوشيد اثبات كند تروريسم مربوط به به همه ي دوران ها و همه ي جوامع است. در حالي كه ام روز تروريسم فقط به معناي تروريسم اسلامي است.
خشن كيست؟ آيا به صرف اين كه همه ي انسان ها در شرايط خاصي خشونت به خرج مي دهند مي توان فرد خشن را از خشن بودن تبرئه کرد؟ نيازي نيست دليل بياوريم كه هيتلر خشن است و روزولت خشن نيست. چه خشونت حسن يا قبح باشد مصداق آن روشن است. دولت ايران چه زماني تروريست است؟ چه زماني نبايد بمب اتمي داشته باشد؟ غرب به درستي اعتقاد دارد ايران اسلامي تروريست است زيرا اسلام تروريست است و ايران پيش از انقلاب تروريست نبود زيرا اسلامي نبود. اين كه جهت گيري خاصي كه بهنود نيز در ان است - جهت گيراني كه پاسخي سخت در انتخابات دريافت داشتند - فلان مورد از بمب گذاري كه به دست مسلمان ها انجام نشده است يا لفاظي هاي گل و بلبل برخي سياست مداران مسلمان را بزرگ كند اصل قضيه را تغيير نمي دهد. در يك چنين جنگ بزرگ و بي رحمانه اي مخدوش سازي و انكار دشمني ها امري بي فايده است.
سلام- خلاصه- اولاً کتاب باز هم چاپ شده 1378 انتشارات فردوس «تاريخچه شير و خورشيد و تاريخچه چپق و قليان!!» احمد کسروی تبريزی تيراژ 4500 تهران چاپ اول؟؟(احتمالاً چاپ اول اين ناشر) دوماً قصد اصلی کسروی در اين کتاب که اولين و به علاوه احتمالاً تنها (من تا حالا نديده ام) تحقيق جامع در رابطه با شير و خورشيد است 1-تحقيقی در اين رابطه بوده است و 2- اينکه نشان دهد «...اين سخن (اينکه شير و خورشيد مظاهر آتش پرستی و دلاوری اس) معنايش آن است که شير و خورشيد از باستان زمان مانده و از نخست نشان دولت ايران می بوده. در حالی که ما خواهيم ديد نشان دولتی شدن شير و خورشيد از زمان محمد شاه به آنسو نمی گذردو هنوز صد سال از آن پايان نيافته.» معنايش اين است که اصلاً ربط اين نشان بيشتر با استبداد قاجاری است تا نياکان ايران باستان و ضمناً اينها هم که در رابطه با ارامنه و غيره آمده را کسروی در زير مجموعه «افسانه هايی درباره شير و خورشيد هست» بيان می کند نه در مورد سابقه تاريخی. ببخشيد دراز شد...
تا جايي كه من مي دونستم اين شير و خورشيد از دين قبلي ايران يعنب ميتراييسم به جا مونده كه 9 مرحله داشته و سه تاي آخرش شير و شمشير و خورشيد بوده كه در پرچم هم وارد شده حالا الله اعلم به صوابتي
خداوند ابويتان را به سلامت دارد .
از آنجا که تروریسم آن هم از نوع اسلامیش ، ترس را تبدیل به اعتقاد می کند ( کاملا درونی شده ) و با توجه به نوع ژنتیک ایرانیان این نوع بیان آقای بهنود جهان شمول نبوده و فقط به درد من ایرانی عقب افتاده می خورد . باید توجه نمود که تاویل نمادها کاملا تحت تاثیر موقعیت جغرافیاییست.
این کتابِ کسروی هم تا جایی که یادم است جزوِ مقالاتی‌ست که در پیمان یا پرچم چاپ کرده بوده است. آرشیوِ اینها را از جایی پیدا کنیم لذت‌بخش خواهد بود...
در خوی یک مسجد دیدم (فکر کنم مانده از زمانِ ناصری( که در نقوشِ رویِ دیوارش شیر و خورشید بود، ولی خورشیدش کاملاً چهره‌یِ زنانه داشت، و بالاتر از شیر هم قرار گرفته بود. عکس گرفته بودم، ولی اصلاً یادم نیست سرِ آن عکس چه بلایی آمد، در دسترس نیست بگذارم‌اش روی نت.
سلام خيلي جالب و آموزنده بود
سلام. خیلی جالب بود.