زبان‌ها از نظر ساختِ واژه (صرف در عربی یا Morphology در انگلیسی) به دو شاخه اصلی تقسیم می‌شوند. زبان‌های تحلیلی (Analytic) و ترکیبی (Synthetic). در زبان‌های تحلیلی، فرم کلمه در کارکرد‌های مختلف تغییر نمی‌کند و معنای آن با توجه به بقیه اجزای جمله تعیین می‌شود. در یک زبان تحلیلی مثلاً گفته می‌شود: من رفت امروز، تو رفت دیروز. زبان ماندارین (چینی) یک زبان تحلیلی است.

در مقابل کلمات در زبان‌های ترکیبی دچار تغییراتی به حسب مصرف می‌شوند. زبان‌های ترکیبی به دو شاخه اصلی تصریفی (Fusional) و پیوندی (Agglutinative) تقسیم می‌شوند. زبان تصریفی یعنی کلمات بنا به کارکرد صرف می‌شوند و پسوند‌ها در اکثر مواقع چند ویژگی را نمایندگی می‌کنند، مثلاً یک پسوند ممکن است هم نشانه‌ی زمان گذشته باشد و هم به مفرد شخص دلالت کند. آلمانی، فرانسوی و عربی زبان‌های تصریفی هستند.

در زبان‌های پیوندی مانند زبان تصریفی کلمات بنا به کارکرد تغییر شکل می‌دهند با این تفاوت که هر پسوند فقط یک ویژگی را نمایندگی می‌کند و ممکن است به هر کلمه تعداد زیادی پسوند اضافه شود. این زبان‌ها به ندرت استثنا دارند. ترکی، ژاپنی و فنلاندی جزو زبان‌های پیوندی هستند.

خانواده‌های فوق بیشتر یک طیف هستند تا یک طبقه‌بندی خشک. اکثر زبان‌هایی بین دو خانواده زبانی قرار دارند و در طول زمان ممکن است از یک سر طیف به سر دیگرش بروند. برای مثال انگلیسی (مانند باقی زبان‌های هند و اروپایی) ابتدا زبانی تصریفی بود ولی انگلیسی مدرن بیشتر یک زبان تحلیلی است. فارسی امروز هم ویژگی‌های تصریفی دارد و هم پیوندی، ولی اگر اصراری باشد که فقط یکی را انتخاب کنیم جزو زبان‌های پیوندی قلمداد می‌شود.

تمام این قصه‌ی حسین کرد شبستری گفته شد که تفاوت فارسی و ترکی بیشتر معلوم شود. ترکی به عنوان یک زبان پیوندی‌تر، از تعداد بیشتری پسوند در کلماتش استفاده می‌کند و گاه یک فعل چند تکه‌ی فارسی می‌شود یک فعل بسیار طولانی ترکی. مثال معروف Sancilandiranlardanimiş است که ترجمه‌اش حدوداً می‌شود «گویا از آن چیزهایی است که باعث دل‌درد می‌شود». اینجا به کلمه «دل‌درد» پنج پسوند اضافه شده است. البته این فعل بیشتر به درد کُری خواندن در مقابل فارسی می‌خورد و در ترکی مرسوم کلمات به این طولانی‌ای نعوذبالله استفاده نمی‌شوند. برای جلوگیری از در خماری ماندن خواننده بعد از کمی توضیحات در باب ساخت واژه، در بخش‌های آتی همین کلمه با پسوند‌هایش، جزء به جزء بررسی می‌شود.

بخش بعدی: هماهنگی اصوات
بخش قبلی: الفبا
نظر بدهید: